اتاق فکر توسعه
1397/06/25
مقاله ای از دکتر پیمان مولوی دبیرکل انجمن اقتصاد دانان ایران در روزنامه گسترش صمت
این روزها ایران درگیر فهرست بلند بالایی از مباحث اقتصادی شده است؛ تحریم‌های جدید، اصلاح نظام بانکی، کاهش ارزش ریال، نبود برخی اجناس و بلوکه شدن آنها در گمرک، نبود منابع مالی برای طرح‌ها و پروژه‌ها و بسیاری از موارد دیگر.
اما در حالی که ما در ایران درگیر موارد یادشده هستیم، کشورهای جهان در حال حرکت به سمت جلو در حوزه‌های گوناگون توسعه‌ای هستند. به یک نمونه اشاره می‌کنم:
ترکیه، کشور همسایه ایران و یک نمونه بسیار مناسب برای مقایسه. این کشور برنامه بلندپروازانه‌ای برای ارتقای زیرساخت‌هایش تهیه و تدوین کرده و در بسیاری از حوزه‌ها تاکنون توانسته براساس برنامه عمل کند. ترکیه در سال ۱۳۸۱ (۲۰۰۲) حدود ۶۱۰۱ کیلومتر راه زمینی داشته که این عدد در سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۷) به ۲۵۷۰۹ کیلومتر رسیده است؛ یعنی رشدی ۴ برابری. در زیرساخت قطارهای پرسرعت ترکیه هم‌اکنون دارای ۱۲۱۳ کیلومتر قطار پرسرعت (۳۰۰ کیلومتر در ساعت) است. زیرساخت‌های بندری و گمرکی این کشور در سال ۱۳۸۱ (۲۰۰۲) حدود ۲ میلیون تن بوده که اکنون با رشدی ۵ برابری به ۱۰ میلیون کانتینر رسیده است. در سال ۱۳۸۱ (۲۰۰۲) ترکیه ۲۶ فرودگاه داشت و در مدت این ۱۵ سال تعداد فرودگاه‌های این کشور به ۵۵ فرودگاه رسیده است.
پیش‌بینی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ترکیه از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۱۹ (۲۰۱۶ تا ۲۰۴۰) حدود ۵۶۹ میلیارد دلار خواهد بود اما این کشور برای پیشرفت سریع‌تر برنامه‌های توسعه زیرساختی خود به ۹۷۵ میلیارد دلار منابع نیاز خواهد داشت. (ایران در ۱۲ سال گذشته بیش از ۱۲۰۰ میلیارد دلار درآمد ارزی نفتی داشته است).
پروژه فرودگاه جدید استانبول در سال ۱۳۹۲ (۲۰۱۳) برای بیش از ۲۰۰ میلیون مسافرت در سال کلنگ خورد و در سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۸) با هزینه ۶.۵ میلیارد دلاری ساخته شد. تونل ۳ طبقه اوراسیا در زیر دریا نیز با اعتبار ۱.۲ میلیارد دلار به بهره‌برداری رسید.
این کشور در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) به لحاظ تولید ناخالص داخلی براساس قدرت خرید بعد از ایران در رتبه ۱۸ قرار داشت اما در سال ۱۳۹۵ (۲۰۱۶) به رتبه ۱۳ رسید و بر اساس رشد اقتصادی در سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۱) با پشت سرگذاشتن ایتالیا به رتبه ۱۲ هم خواهد رسید.
ترکیه در چند سال گذشته چه در قالب دولتی و چه خصوصی ۱۸۰ میلیارد دلار در زیرساخت‌هایش سرمایه‌گذاری کرده و این امر زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم سرمایه‌گذاری در زیرساخت خود موتور محرک توسعه اقتصادی کشورها است.
آیا با روند کنونی امکان حفظ فاصله با کشورهایی مانند ترکیه برای ایران وجود دارد؛ به نظر نگارنده خیر؛ چرایی این موضوع در دیدگاه ما نسبت به توسعه، نهادهای توسعه‌ای و حضور افراد با نگرش توسعه در این نهادها نهفته است.
ایران امروز نیازمند اتاق فکر توسعه‌ای نیرومند با حضور گسترده بخش خصوصی و تمامی فعالان اقتصادی است. لازم است یک بار دیگر تمامی برنامه‌های توسعه‌ای که در اتاق‌های در بسته تهیه شده‌اند، این بار با حضور تمامی فعالان اقتصادی و کارشناسان در سطح ملی بازتعریف شوند و اشتباه‌های گذشته تکرار نشود. ایران کشوری است که ظرفیت رشد بسیار زیادی در تمامی زمینه‌ها دارد اما این امر بدون بکارگیری حداکثری تمامی ظرفیت‌های کشور و ایرانیان امکان‌پذیر نخواهد بود.
سرمایه‌گذاری ملی در زیرساخت‌ها دین ما به ایرانیان امروز و نسل‌های آینده است. هرگونه سهل‌انگاری در ایجاد زیرساخت‌های توسعه‌ای و جاماندن از کشورهای همسایه نابخشودنی خواهد بود.