گفتگوی دکتر پیمان مولوی با هفته نامه بازار امروز
1397/02/08
آتی سکه بازاری جذاب برای بیمه سرمایه گذاران
مارال لاریجانی | قراردادهای آتی به توافق نامه ای برای خرید و فروش یک دارایی مشخص با سررسید مشخص در زمان آینده گفته می شود؛ بنابراین در این نوع قرارداد، فروشنده متعهد است که محصول خریداری شده را در زمان مشخصی تحویل دهد و خریدار نیز تعهد دارد که مبلغ توافق شده را در موعد مقرر پرداخت کند. آن چه که در بازارهای آتی منحصر به فرد است، نقل و انتقال قرارداد به جای کالای فیزیکی است و همین قراردادها نیز قابل خرید و فروش هستند. معاملات آتی پوشش ریسک خوبی برای سرمایه گذارانی دارد که به دلیل نوسان بازار نگران دارایی خود هستند. همچنین امکان فروش استقراضی در این نوع معاملات وجود دارد و فرد لزوما نباید مالک آن محصول باشد. از مزایای دیگر این نوع معاملات، این است که سرمایه گذار می تواند از اهرم مالی استفاده و با یک سپرده اولیه معادل ارزش دارایی را کنترل کند. معاملات آتی کالا در جهان طرفداران زیادی دارد، چون این بازار منافع خریدار و فروشنده کالا را تامین کرده و فرصت کسب سود را برای نوسان گیران نیز فراهم می کند. در ایران، قرارداد آتی سکه اولین و پرطرفدارترین بازار آغاز به کار کرد و 1387آتی است که در سال استقبالی بیش از حد انتظار از آن، شد. سال گذشته جمع کل معاملات قراردادهای هزار میلیارد تومان 38 آتی بورس کالا به رسید؛ مطابق این آمارها حجم کل قرارداد منعقد شده در بورس کالا هم امسال نسبت به سال قبل دست کم با یک میلیون درصد افزایش 31 قرارداد بیشتر، معادل میلیون 4میلیون قرارداد به 3یافته و از قرارداد رسیده است. این در حالی است که تازه ترین آمارها از وضعیت بازار معاملات آتی سکه در بورس کالا نشان می دهد که حجم سرمایه گذاری انجام شده در بازار مبادلات آتی سکه، امسال نسبت به سال گذشته از رشد بسیار زیادی برخوردار بوده و دست کم درصد نسبت به سال قبل رشد داشته 66 است. 65 سرمایه گذاران از ابتدای سال تاکنون میلیارد 15هزار میلیارد تومان سکه معادل دلار در بازار قراردادهای آتی بورس کالا، سرمایه گذاری کرده اند. استقبال این چنینی از این بازار پرریسک و با بازده بالا و انتشار اخباری مبنی بر اینکه قرار است معاملات آتی سکه در بورس کالا متوقف شود، باعث شد تا برای تحلیل آن به سراغ فعالان و کارشناسان معاملات آتی سکه برویم و نظر آنها را جویا شویم. آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران محدودیت بازارها، تعادل نمی آورد فلسفه ایجاد بازار آتی سکه، این است که خریداران نقدی سکه طلا، بتوانند به صورت تعهدی خرید کنند. در این نوع معاملات، هیچ سکه ای مبادله نشده و تنها قرارداد آن مبادله می شود؛ همچنین زمانی که قرارداد به سررسید برسد، به صورت فیزیکی نیز قابل تحویل است.
معاملات فیوچرز، ریسک تغییرات یا نوسانات قیمت در آینده را پوشش می دهد و سرمایه گذار به این وسیله از ریسک فرار و زمانی که انتظارات رو به بالا یا پایین باشد، خود را از ریسک دور می کند. در این حالت، سرمایه گذاران با توجه به خاصیت پوشش دهندگی ریسک قراردادهای آتی، از هیجانات بازار نقدی در امان می مانند و می توانند برای ماه های آینده سکه یا هر محصول مورد نیازشان را با قیمتی مشخص تامین کنند؛ در این بین چون در اقتصاد ایران اتفاقات ناگهانی بسیار رخ می دهند، وجود بازار آتی سکه و سایر محصولات، سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی را از بسیاری از آسیب ها بیمه می کند. قراردادهای آتی و مزایای آن برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان کالا قابل چشم پوشی نیست و به وسیله قراردادهای آتی، تولید کننده می تواند قیمت فروش مورد نظر خود را برای زمان آینده تثبیت کند و در برابر نوسانات مربوط به تغییر قیمت کالا، قیمت مدنظر خود را حفظ کرده و از ریسک مربوط به نوسانات قیمت جلوگیری کند. همچنین مصرف کننده کالا نیز می تواند از طریق این قرارداد از دریافت کالای مورد نظر خود در ماه مورد نظر با قیمت تثبیت شده اطمینان حاصل کرده و حتی می تواند در صورت فاصله گرفتن قیمت ها از قیمت پیشنهادی، قرارداد خود را در بورس کالا واگذار کند. قراردادهای آتی، ابزار شکل گیری نظارت و مدیریت ریسک است و توسعه این ابزار برای سرمایه گذاران و هدایت نقدینگی جذاب است. این تفکر که با محدود کردن دایره فعالیت سرمایه گذاران، تنظیم و تعادل بازار حفظ می شود اشتباه است و اتفاقا هر چه ابزارهای مالی و بازارهای متنوع تر برای ورود سرمایه ها وجود داشته باشد، تنظیم و تعادل بازار به مراتب بهتر از زمانی خواهد بود که اجازه فعالیت به سرمایه گذاران را نمی دهیم محمودرضا الهی فر، مدیرعامل کارگزاری سی ولکس کالا معاملات آتی، ابزاری برای تعادل قیمت سکه طلا کالاي فیزیکي در عمده بورس هاي دنیا مبادله نمي شود و بیشترین حجم مبادلات آنها را معاملات مشتقه یا کاغذي از جمله فیوچرز (آتی) تشکیل می دهد، اما با توجه به اینکه در اقتصاد ایران کارکرد اقتصادی درست نیست، مازاد نقدینگی بالایی وجود دارد که جذب تولید نیز نمی شود. بنابراین، به دلیل اینکه فعالیت هاي تولیدي در مقایسه با فعالیت هاي مالي و اقتصادي دیگر، بازده پایینی دارند که با نرخ تورم تطابق ندارد، سرمایه گذاران و دارندگان نقدینگي همواره به دنبال بازارهاي جایگزینی هستند تا ارزش پول آنها حفظ شود. با توجه به اینکه حجم نقدینگي در ایران بسیار بالا است و جذب تولید نمي شود، ناگزیر به سمت بازارهاي موازی دیگر از
جمله مسکن، ارز و سفته بازي مي شود و اقتصاد کشور را دچار اختلال می کند. در نتیجه از مواردي که مي تواند مازاد نقدینگي را جذب کرده و به صاحبان نقدینگي اطمینان دهد که ارزش پول آنها در مقابل تورم حفظ مي شود، تبدیل آن به طلا، اوراق مشارکت و اوراق بدهي با نرخ هایي بالاتر از نرخ تورم است. بنابراین، به نظر مي رسد فروش نقدي سکه، قابلیت جذب بخشي از نقدینگي مازاد را دارد. در شرایط کنونی که باید مازاد نقدینگي را به محل مطمئني هدایت کرد، معاملات آتي سکه مکان مناسبي براي این کار نیست. پس، به نظر مي رسد که تصمیمات فعلي در رابطه با توقف معاملات آتي سکه طلا، براي پیشگیري از افزایش بي رویه قیمت طلا و آثار سوء آن روي قیمت ارز گرفته شده است. اما معاملات آتي سکه طلا که طي آن با پرداخت بخش کمي از بهاي کالا مي توان از خاصیت اهرم مالي استفاده و حجم بالاي کالا را خریداري کرد، براي پوشش ریسك و تعادل قیمت سکه طلا بسیار مفید است؛ هرچند در رابطه با جذب مازاد نقدینگي کارکرد چندانی ندارد.
پیمان مولوی، مدیرعامل شرکت یورو اینوست: تجربه معاملات آتی سکه در دنیا موفق است در سراسر جهان، چندین دهه تجربه معاملات آتی در بورس نیویورک، لندن، شانگهای و فرانکفورت وجود دارد که روند پیشرفت این بازارها، آنقدر سریع بوده که امروز به عنوان یک ابزار بسیار پرکاربرد، اما عادی مورد استفاده قرار می گیرند و اکنون بر پایه کالاهای مختلفی معامله می شود. همچنین تجربه معاملات آتی طلا در کشورهای مختلف، موفق بوده است و هم اکنون سرمایه گذاران زیادی از این ابزار استفاده می کنند؛ بر این اساس اگر این ابزار معاملاتی ضعیف بود، کشورها و سرمایه گذاران استفاده از آن را ادامه نمی دادند. مانند اتفاقی که در خصوص وامهای مسکن در آمریکا رخ داد و از زمان به بعد به ندرت از آنها 2008بحران سال استفاده می شود. باید توجه داشت که هرگاه اطمینان به بازار وجود داشته باشد و تحلیل ها به درستی انجام شود، می تواند سودآوری زیادی در بر داشته باشد. به طوری که سرمایه گذار با دید و پیش بینی خود می تواند از این بازار استفاده کند، چون داده های بسیاری در اختیار دارد و با استفاده از آنها آینده بازار را پیش بینی و در آن معامله می کند. همچنین باید دید طرح موضوع توقف معاملات آتی سکه بر چه اساس گرفته شده و مشکل در کجاست؛ اما در یک کلام باید گفت با مروری کوتاه بر تجربه دیگر کشورها و همچنین اثرات و جذب نقدینگی مناسب بازار آتی سکه در کشور ما می توان به این نتیجه رسید که توقف یا تضعیف بازار آتی سکه، سودی برای هیچ کس نخواهد داشت.
میثم رادپور، کارشناس ارشد اقتصادی: بازار آتی فرصتی برای پوشش ریسک سرمایه گذاران معاملات در بورس کالا به دو نوع بازار فیزیکی (نقد) و مشتقه (غیر نقدی) تقسیم بندی می شوند؛ از جمله ابزار مشتقه باید به معاملات آتی سکه اشاره کرد که نخستین ابزار این بازار بوده و فرصتی را برای سرما یه گذاران فراهم می کند تا ریسک معاملات خود را پوشش دهند. معاملات آتی سکه از انواع ابزارهای بازار سرمایه است که به معامله گران کمک می کند، بدون اینکه کل ارزش خرید خود را وارد بازار کنند به معامله بپردازند و مانند آن است که بازار به معامله گران وام دهد، چون در این نوع معامله کافی است کسری از پول به نام وجه الضمانت پرداخت شود و باقی آن را بازار وام دهد. قراردادهای آتی طلا در دنیا برای رفع نیاز سرمایه گذارانی ایجاد شد که به دنبال حفظ سرمایه های خود در مقابل نوسانات نرخ ارز و طلا بودند و به عبارتی، مهمترین کارکرد این بازار، کمک به پوشش ریسک است. نوسانات نرخ ارز سرمایه گذاران را در همه کشورها نگران می کند، اما برای آنها مساله ساز نمی شود؛ به عنوان نمونه، اگر یک سرمایه گذار آمریکایی بخواهد از کشورهای حوزه یورو واردات انجام دهد و نگران نوسان نرخ این ارز باشد، می تواند در بازار مشتقه، ریسک را پوشش و نگرانی خود را کاهش دهد. به این ترتیب می بینیم که قراردادهای آتی (فیوچرز) در دنیا دارای اعتبار و کارایی بالایی هستند و امروز باید برای رفع دغدغه فعالان اقتصادی و پوشش نوسانات نرخ ارز و کالاها، اینگونه ابزارها را توسعه داد. در سراسر دنیا، بازار مشتقه در مقایسه با بازار معاملات فیزیکی بسیار بزرگتر و این معاملات و ابزارهای جدید مالی هر روز در حال گسترش است. مطرح شدن بحث توقف معاملات آتی سکه نیز لطمه زدن به اعتبار بازار سرمایه و اصول اقتصادی است زیرا با این کار در واقع بخشی از معامله گران و سرمایه گذاران را نادیده می گیریم و این اتفاق منطقی نیست. مردم و سرمایه گذارانی که تحت فشار تصمیمات این چنینی که نمونه آن نیز در ماه های اخیر کم نیست، قرار می گیرند، به بازارهای کشور بی اعتماد می شوند؛ به این ترتیب، سیگنالی که این تصمیمات در پی دارد، این است که وقتی از ترس، جلوی نوعی از معاملات گرفته شود، بی اعتمادی و واکنش منفی بازارها تنها نتیجه آن است. سودی که بانک مرکزی از طریق حراج سکه 16در بانک کارگشایی به خریداران رساند، درصد در یک ماه بود. در حالی که در دنیا میزان سود در مدت یک سال نیز به این عدد نمی رسد. در این میان، تاثیر بازار آتی سکه به اندازه خودش است و چون معاملات این میلیون سکه ای که در بازار 50بازار در مقابل نقدی به فروش می رسد، محدودتر است، جلوگیری از معاملات آن به جز فشاری که بر سرمایه گذاران وارد می کند، تاثیری نخواهد داشت.