مقاله ای در باب استراتژی های تامین مالی و جذب سرمایه گذاری پسا برجام به قلم دکتر پیمان مولوی
1395/08/04
استراتژی های تامین مالی و جذب سرمایه گذاری پسا برجام
دکتر پیمان مولوی
مشاور ارشد تامین مالی و جذب سرمایه گذاری خارجی
در روزهای پسابرجام بسیار در خصوص اهمیت جذب سرمایه گذاری خارجی و تامین مالی بین المللی شنیده و خوانده ایم، اما آنچه که بدان بسیار کم توجه شده است استراتژی های اثر بخش در این راه برای حصول به مطلوب است.
سوال اساسی این است که شرکتهای ایرانی (خصوصی، خصولتی و دولتی) در شرایط کنونی چه استراتژی هایی برای تامین مالی پروژه ها و جذب سرمایه های بین المللی دارند و یا باید داشته باشند.
از نظر نگارنده مهمترین و اساسی ترین اصل در انتخاب استراتژی سرمایه گذاری و تامین مالی یک بنگاه مبحث میانگین موزون هزینه سرمایه Weighted Average cost of Capital WACC آن بنگاه است، در کشور ما ایران به سبب بالا بودن نرخ تامین مالی و بالا بودن بازده مورد انتظار صاحبان سهام این رقم به طور متوسط در شرایط نگاشته شدن این یادداشت در حدود ۲۵ در صد است و این یعنی بنگاه های ایرانی برای برنده شدن و سوآور بودن می بایست بیش از ۲۵ درصد بازده کسب نمایند. نکته پر اهمیت نه بالا بودن میانگین موزون هزینه سرمایه در ایران بلکه پایین بودن آن در تمامی کشورهای اطراف ایران و شرکای تجاری ایران است.
متوسط میانگین موزون هزینه سرمایه در اروپای مرکزی و شمالی در حدود ۳ درصد است و این یعنی قدرت رقابتی بین بنگاهی ما و آنها زمین تا آسمان فاصله دارد، این بدان معناست که یک بنگاه به طور مثال آلمانی در رقابت بر سر یک پروژه در ایران و یا خارج از ایران به مراتب شانس بیشتری برای برنده شدن از یک بنگاه پیمانکاری ، صنعتی و خدماتی ایرانی را دارد.
بدون کاهش هزینه سرمایه تقریبا هیچ کشوری توانایی رقابت تجاری با سایر رقبای بین المللی را نداشته و ما از این امر مستثنی نیستیم.
در شرایطی که رتبه اعتباری بین المللی ایران در حدود منفی B است و پس از برجام دو پله بهبود یافته ایم هنوز در شرایط عدم سرمایه گذاری قرار داریم (در سیستم رتبه بندی اعتباری بین المللی به رتبه های پایین تر از منفی BBB ریسک بالا و عدم سرمایه گذاری اطلاق می گردد.)و این یعنی تا رسیدن به شرایط سالهای ۱۳۸۲-و ۱۳۸۳ حداقل سه سال زمان نیاز است و رابطه بین رتبه بندی اعتباری بین المللی و نرخ تامین مالی بین المللی نیز بر همگان واضح و مبرهن است.
آیا باید ۳ سال صبر کرد تا به نرخ های بهره ارزانتر دست یافت؟ آیا تا رسیدن نرخ سود تسهیلات به ۶ درصد و پایین تر باید صبر کرد؟ و یا راهکارهای دیگری نیز وجود دارد که کشورهایی با شرایط ما از آن بهره جسته اند.
کشورهایی مثل ترکیه ، مالزی و اندونزی همه شان از شرایط ما بد تر را تجربه کرده اند اما امروز جزو رقابتی ترین تولیدکنندگان هستند، راهکار کوتاه مدت فارغ از سیاستهای کلان دولتها اهمیت و توجه به سیاست های ادغام و تملک های بین المللی International Mergers and Acquisitions بالاخص با شرکتهایی است که از کشورهای با رتبه اعتباری بالا (بالاتر از A) است.
با تملک ساختار سرمایه شرکتهای ایرانی توسط شرکتهای بین المللی هزینه سرمایه بنگاه ها به سبب ترکیب هزینه سرمایه ها کاهش یافته و اولین و با اهمیت ترین نتیجه آن افزایش قدرت رقابتی بنگاه ها برای بازار های داخلی و صادراتی است، بسیاری از بنگاه های این امر را هنوز واجب نمی دانند و متاسفانه زمانی خواهد رسید که بالاجبار مجبور به ادغام خواهند شد.
به بیان دیگر هر پروژه ای در ایران که صرفا با منابع داخلی تجهیز می شود قدرت رقابت بین المللی بنگاه ها را کاهش می دهد و در پروژه ایی که محصول نهایی آن خدمت به مردم است محصول نهایی برای مصرف کننده گرانتر خواهد بود و این مالیات دهندگان و مصرف کنندگان نهایی هستند که هزینه های بالای پروژه هارا می پردازند.
برای نمونه به شکل گیری بندر و منطقه آزاد صحار Sohar Port and freezone واقع در کشور امارات اشاره کوتاهی می کنم.
بندر و منطقه آزاد صحار در کشور عمان واقع گردیده است و تا کنون توانسته است در حدود ۲۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری را جذب نماید، بله درست است ۲۵ میلیارد دلار که معادل جذب سرمایه گذاری ۳ میلیارد دلاری مستقیم در عرض کمتر از یک دهه.
کشور عمان با جمعیتی معادل ۴.۵ (چهار و نیم) میلیون نفر و تولید ناخالص داخلی ۷۰ میلیارد است.چطور این کشور با جمعیتی ۱۷ برابر کوچکتر از ایران و تولید ناخالصی داخلی ۶ برابر کوچکتر در جذب سرمایه گذاری خارجی موفق تر و توانمند تر عمل می کند؟
با بررسی بندر و منطقه آزاد صحار در میابیم که این بندر یک مشارکت بین سلطان نشین عمان و بندر رتردام (Rotterdam Port of ) هلند می باشد به زبان بسیار ساده سلطان نشین عمان با دارا بودن منابع کافی برای سرمایه گذاری و مالکیت ۱۰۰ بنادر و منطقه آزاد اقدام به شراکت با بزرگترین بندر اروپا نموده است و این یعنی مشارکت با یکی از موفق ترین و بزرگترین بنادر جهان و بزرگترین بندر اروپا، وقتی شما با بازرگترین بندر اروپا در ساخت مناطق آزاد و بنادر خود مشارکت می کنید اولین نکته حایز اهمیت توجه سرمایه های جهانی به ساختار مشارکت و رتبه بندی اعتباری صاحبان پروژه است و هرچه مشارکت کنندگان دارای رتبه اعتباری بهتری باشند جذب سرمایه گذاری خارجی راحت تر و با سهولت تر صورت می پذیرد.
با بررسی بیشتر متوجه خواهید شد که ایجاد این بندر و منطقه آزاد در راستای سلسله سرمایه گذاری های مشترکی است که بندر رتردام هلند با سایر کشورها برای ایجاد شبکه جهانی بنادر World Port Network در برزیل ، عمان ، هند ، و اندونزی صورت پذیرفته است . یعنی قرار گیری در یک نقشه و طرح جهانی بزرگتر ، یعنی نشان دادن عمق بیشتر به تمامی سرمایه گذاران بالقوه و یعنی نشان دادن قابلیت همکاری های بین المللی نه در حرف بلکه در عمل و در زنجیره تجارت جهانی.
منطقه آزاد و بندر صحار فقط یک بندر و یا منطقه آزاد ساده به مانند مناطق آزاد ما نیست ، برای آن تعریفی بین المللی ارایه شده است ، برایش اهداف بلند پروازانه در نظر گرفته شده است ، این بندر و منطقه آزاد تکمیل کننده زنجیره بنادر Port of rotterdamدر هلند ،Poroto Central در برزیل و Adani در کشور هند است و این یعنی من با بزرگترین اقتصاد های نوظهور جهان در حال فعالیت خواهم بود، بلا شک بدون در نظر گرفتن زنجیره های جهانی ارزش نمی توان چشم داشت جذب سرمایه گذارانی را داشت که دقیقا بر روی همین طرح جامع جهانی و زنجیره ارزش های جهانی سرمایه گذاری می کنند.
شعار اصلی منطقه آزاد و بندر صحار تبدیل شدن به یکی از سریعترین و بزرگترین بنادر جهان است، و این یعنی انتخاب شعاری جهانی عملکرد مدیریتی جهانی و انتقال دانش از گروه های مدیریتی بزرگترین و پیشرفته ترین بنادر اروپا.
مشارکت در سرمایه گذاری فارغ از انتقال دانش مدیریتی ، لجستیکی ، فن آوری موجب کاهش میانگین موزون هزینه سرمایه بنگاه ها در ایران خواهد گردید و این امر در کوتاه مدت توان رقابتی بنگاه های ایرانی و بین المللی را افزایش می دهد.
