زمانی که این یادداشت نگاشته می شود قیمت جهانی نفت به کمتر از 28 دلار کاهش یافته است و نگرانی های ناشی از سقوط قیمت نفت جدی تر شده است
وابستگی پروژه های بزرگ که اکثر پروژه های بالادستی نفت، گاز و پتروشیمی را نیز شامل می شود به تامین مالی از منابع داخلی موجب گردیده است که در روند توسعه میادین و افزایش تولید نفت مشکلات قابل توجهی را رئ در روی صنعت نفت ما قرار دهد
با نگاهی ته روشهای نوین مهندسی فاینانس در کشور های همسایه در خواهم یافت که ما در تامین پروژه های نفت، گاز و پتروشیمی از دانش بالایی برخوردار نیستیم و به سرعت می بایست خلا حاصله را با تلاش فراوان پر نمود، به عنوان مثال به پروژه کازی شماره 3 قطر نگاهی می اندازیم، پروژه ای به ارزش 5.8 میلیار دلار که برای تولید 1.4 میلیار دلار فوت مکعب گاز طبیعی، 70هزار بشکه گاز مایع و محصولات متراکم شده، دو مجتمع مایع سازی گاز طبیعی هر یک به ظرفیت 7.8 میلیون تن در سال طراحی شده است
ساختار سرمایه این پروژه نیز به مانند بسیاری از پروژه های کنونی در جهان در این حوزه 31 درصد آورده شرکا و 69 درصد استقراض می باشد، کشوری مانند قطر با 700 میلیارد دلار ذخایر ارزی برای اجرای این پروژه خود در منابع داخلی و از پتانسیل فاینانس بین المللی بهره جسته است. قسمتی از پتانسیل کشور قطر در جذب منابع ناشی از رتبه بندی اعتباری بین المللی آن کشور است که بنابر اظهار نظر موسسه Moodyو S&P معادل با AA توانسته است از نرخ بهره بلند مدت 30 ساله معادل 10 درصد استفاده نماید و در بلند مدت توانسته است با کاهش WACCپروژه هایش قدرت رقابتی بسیاری را در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی برای خود ایجاد نماید. این پروژه در سال 2005 آغاز گردید و در سال 2009 به پایان رسیده است. مبلغ سرمایه گذاری شده توسط شرکاء در حدود 18 میلیارد دلار بوده است که توسط شرکت گاز قطر 68.5 درصد و کونوکو فیلیپس 30 درصد و میتسوبیشی ژاپن 15 درصد فراهم گردیده است
مهمترین نکته در تامین مالی این پروژه که می تواند برای ما قابل تامل باشد در کنار هم قرار گرفتن 28 موسسه تامین مالی بین المللی برای تامین 4 میلیارد دلار باقی مانده پرژه است. از آنجایی که ما عادت کرده ایم با تعداد کم تامین کننده مالی و در اکثر مواقع با یک تامین کننده مالی(دولت) اقدام به اجراء و تعریف پروژه نماییم در این پروژه سعی شده است که از ترکیبی از موسسات مالی در کنار سندیکای متشکل از 26 بانک استفاده شود. بانک همکار ژاپن JBICبا تامین یک میلیارد دلار در راستای اهداف تضمین انرژی کشور ژاپن و همچنین همایت از شرکتهای ژاپنی در این طرح شرکت نموده است. بانک صادرات و واردات آمریکا USExim Bankنیز با هدفی مشابه در حدود 300میلیون دلار را تامین نموده است. همچنین یکی از زیر مجموعه های شرکت کونوکو فیلیپس یک اعتبار 1.2 میلیارد دلاری در اختیار این پروژه قرار داده است. اما نکته بسیار قابل توجه در این ساختار مالی اعطاء 1.4 میلیارد دلار توسط سندیکای متشکل از 26 موسسه بین المللی قطری، منطقه ای و بانکهای قطری بوده است
انجام سرمایه گذاری با استفاده از روش فاینانس پروژه ای در کشور های مختلف با توجه به چهارچوب و نظامات قانونی و مالی و همچنین شرایط تجاری و اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و سطح پیشرفته جامعه از جنبه های مختلف، نیروی انسانی و اینکه چگونه روابط اداری و سازمانی در آن کشورها تعریف شده است، آشکارا با کارایی متفاوت، نتایج متنوعی را پدید می آورد
تجربه فعالیت در امور مربوط به سرمایه گذاری در ابعاد داخلی و سطح بین المللی این باور را به وجود آورده است که اصولا بحث سرمایه گذاری به ویژه فاینانس پروژه به طور مستقیم تابع شرایطی است که با برنامه ریزی درست و صحیح و تعریف چهار چوب منطقی حقوقی و قانونی با توجه به شرایط روز دنیا، وزن دادن به انگیزه های سرمایه گذاران در حد عرف جاری، تدوین دستور العملهای اجرایی کارآمد، ارتقای سطح دانش نیروی انسانی و آشنا سازی آنان با مسائل ناشی از بروکراسی اداری و به طور سلیقه ای برخورد کردن در تصمیم سازی های مالی و اقتصادی، موازی نمودن اهداف سازمانی دستگاهها و سازمانهای اجرایی در یک کشور، تسهیل فرآیند تصمیم گیری و از میان بردن تضادها در سازمانهای مختلف و در یک کلام زمینه سازی بسترهای مناسب برای جذب سرمایه های داخلی و خارجی جهت تحقق اهداف اقتصادی یک کشور، پیش میرود و در غیر اینصورت توفیق چندانی نخواهد داشت.
در کشور های در حال توسعه(البته با درجه و ضعف متفاوت) روابط اداری در دستگاههای دولتی، نظام بروکراتیک بر آنها حاکم است و در نتیجه اجرای پیچیده ای را پدید می آورد به نحوی که در نهایت کشور های مزبور فرصت های طلایی سرمایه گذاری را به راحتی از دست می دهند و این امر روند رشد و توسعه اقتصادی آنها را بسیار کند می نماید. از طرف دیگر (باز با درجه شدت و ضعف متفاوت) دستگاهها و بخش دولتی در این گونه کشور ها به طور محسوسی بر بخش خصوصی و فعالیت های مثبت آنها در زمینه جذب سرمایه گذاری تاثیر منفی می گذارد. بنابر این چنانچه کشوری همچون کشور ما بخواهد در سطح کلان برای جذب سرمایه گذاری خارجی و یا در مسیر درست قرار دادن سرمایه های داخلی در جهت رشد و توسعه اقتصادی برنامه ریزی نماید باید به نکات بالا توجه کند. تامین مالی نوین در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی مستلزم ایجاد زیر ساختهای مالی و سرمایه گذاری و آموزش مداوم نیروی انسانی است، الزامات اصلی ذیل برای تامین مالی در سطحی قابل قبوب بین المللی عبارتند از:
اخذ رتبه بندی اعتباری از موسسات مقبول و مورد پذیرش شرکتهای مالی و سرمایه گذاری
در احتیار داشتن طرح های توجیحی قابل قبول بانکی
ارائه صورت های مالی مبتنی بر استانداردهای بین المللی
بدون وجود هریک از موارد فوق تامین مالی بین المللی برای شرکتهای ایرانی بسیار بعید و سخت و شاید غیر ممکن خواهد بود. حال نحوه تامین مالی این پروژه را با فاینانس پروژ های مشابه در کشورمان در نظر بگیرید. ما چه قدر در گرد آوری تامین کنندگان مالی بین المللی بعد از رفع تحریمها موفق عمل خواهیم کرد؟ آیا آمادگی جذب نه 26 تامین کننده مالی شاید چندین تامین کننده مالی به تعداد انگشتان یک دست را به صورت یک سندیکا خواهیم داشت؟ و سوال آخر اینکه به چه میزان مدیران ما در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی با روشهای مهندسی فاینانس نو و همسو با شرایط و نرم های بین المللی آشنایی دارند؟
هدف از تقدیم و ارائه این مقاله مختصر آوردن بحث مهم آشنایی به روشهای مهندسی فاینانس در سطح کسب و کار بین المللی در فضای انجمن اپک است و اینکه کاربران ما در فضای کسب و کار (کارفرمایان و پیمانکاران) لاجرم بایستی آشنایی به شرایط روز جهانی را در این حوزه مورد توجه قرار دهد. نگارنده تلاش می نماید در شماره های بعدی مجله نفت و توسعه به جزئیات بیشتری در این موضوع ورود بنماید