چرا ایران جایگاهی در تعریف مگا پروژه های جهانی ندارد؟
1398/01/28
گفتگوی دکتر پیمان مولوی مشاور سرمایه گذاری بین المللی با نشریه نفت و توسعه
دکتر پیمان مولوی
مشاور سرمایه گذاری بین المللی
سوال: در جهان امروز مگا پروژه ها چه اهمیتی دارند؟ و چرا شما تاکید بسیار زیادی برای تعریف مگا پروژه ها در ایران دارید؟
وقتی شما می بینید که اردوغان فرودگاه جدید استانبول را افتتاح می کند ، پروژه ای که قابلیت حمل و نقل بیش از ۲۰۰ میلیون مسافر را دارد و قبل از بهره برداری رسیدن فرودگاه المکتوم دبی بزرگترین فرودگاه جهان است، اعتباری که برای کشور ترکیه ایجاد میکند بسیار فراتر از خود پروژه است.
افتتاح این پروژه برای خطوط هوایی ترکیه Turkish Airline بسیار حیاتی و موجب بزرگ شدن ناوگانش خواهد شد، در کنار توسعه خدمات فرودگاهی و ایجاد بستر های تجاری متناسب با آن این پروژه نمادی از توانایی ترکیه در مدیریت یک پروژه ۶.۵ میلیارد دلاری با مشارکت بخش خصوصی و دولتی و همچنین بخش داخلی و بین المللی است، به عبارت دیگر یک تجربه موفق در کلاس جهانی، ترکها با اجرای این پروژه به خود افتخار می کنند و اقدامی را در کلاس جهانی کرده اند.
یک مثال دیگر ، همین چند روز گذشته بزرگترین پل جهان بین سرزمین مادری چین در ماکائو و هنگ کنگ به افتتاح رسید ، مگا پروژه ای ۲۰ میلیارد دلاری، این پروژه نماد اتصال هنگ کنگ به چین از طریق زمین است و درامد اتی ان تا ۲۰ سال اینده به ۱۰۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید، وقتی این پروژه فارغ از تمامی مباحث توجیه اقتصادی و سرمایه گذاری به افتتاح می رسد نشان دهنده دانش و توسعه توان فنی و مهندسی ، استفاده از مشاوران داخلی و بین المللی و افزایش قدرت انجام پروژه های بسیار بزرگ است. این پروژه توان فنی و مهندسی کشورهای شان را به رخ جهانیان می کشد و موجب افزایش خودباوری (واقعی) در میان مردمان کشورها می شود.
به صورت خلاصه مگا پروژه ها چندین رویکرد دارند:
۱. تعریف پروژه ای چند وجهی و عظیم با رویکری جهانی و استفاده از فرصتهای بین المللی
۲. ارتقای مدیریت مهندسی ، مالی ، سرمایه گذاری و روابط عمومی کشورها
۳. ایجاد حس خودباوری در شهروندان
۴. ترکیب پتانسیل بخش خصوصی و دولتی، سرمایه گذاران خارجی و داخلی
۵. ایجاد افق امید بخش برای شهروندان ( این یکی از تمامی موارد فوق مهمتر و اساسی تر است)
سوال: چرا ترسیم افق امید بخش از سایر موارد در مگا پروژه ها مهمتر است؟
شما هر چه بتوانیدافق پیش روی مردم را با طراحی پروژه های ملموس ، اثر گذار در زندگی شخصی و شفاف گسترش دهید، ان زمان در کشوری همانند ایران که ریسکهای کشوری و اقتصادی زیاد شده است مردم را نسبت به سیاست اقتصادی خود برای اینده امیدوار می کنید ، در ایران دولت فعلا به عنوان یک توسعه دهنده است ، اما پروژه های ملموس توسعه ای را در شرایط حاضر نمی بینیم ، این پروژه ها با مکانیزم های قبلی قابل انجام نیست چرا که پروژه های نیمه تمام گذشته نشان ازاتلاف منابع می دهد و اطمینان کمی به نوع مدیریت انها وجود دارد.
به عنوان نمونه وقتی شما در پروژه ۱.۴ میلیارد دلاری بندر بوسان دوره بهره برداری را ۵۰ ساله می بینید ، این امر نشان از اطمینان به سرمایه گذاران خصوصی است و نشان از اطمینان به آینده.
سوال:بزرگترین مگا پروژه های جهان کدامند؟
هم اکنون مگا پروژه های بزرگی در جهان در حال انجام است و تقریبا تمام انها رکوردهای پروژه های عظیم قبلی را زده اند، یکی از بزرگترین پروژه های مهم جهان پروژه انتقال آب جنوب به شمال چین است ، سرمایه گذاری در این پروژه در حدود ۷۸ میلیارد دلار است و قرار است ۴۴ میلیارد متر مکعب اب از رودخانه ای در جنوب به منطقه ای صنعتی و خشک در شمال کشور برساند، این پروژه گستره ای ۵۰ ساله دارد و در زمان تکمیلش به چهارمین رود بزرگ چین تبدیل می شود. این پروژه همان مشخصات ملموسی را که گفتم دارد ، ملموس برای مردم (گستره وسیعی از مردم) ، در کلاس جهانی ، و بسیار شفاف.
پروژه دیگر عظیم دیگر فرودگاه جدید ال مکتوم امارات است با سرمایه گذاری کلی ۸۲ میلیارد دلار، پروژه ای که در چندین فاز عملیاتی خواهد شد و رتبه اول را از فرودگاه استانبول خواهد گرفت، فرودگاهی که هم زمان قابلیت پذیرایی از ۲۰۰ هواپیمای بزرگ و متوسط الجثه را دارد، این پروژه نیز در سطحی بین المللی و ملموس برای اماراتی ها با افق دیدی بزرگ طراحی و در حال اجراست.
پروژه دیگری که شاید بای ما جالب باشد پروژه کراس ریل Crossrail لندن است با سرمایه گذاری بزرگ ۲۳ میلیارد دلاری، این سرمایه گذاری جدید ۴۰ کیلومتر به قطار شهری لندن اضافه می کند ، در این پروژه نیز شما همانند پروژه مترو تهران ملموس بودن برای شهروندان را می بینید.
از این دست پروژه ها بسیارند ، پروژه دوبی لند که پروژه ای تفریحی است به ارزش ۶۴ میلیارد دلار و یا ...
سوال: آیا این مگا پروژه ها فقط از منابع داخلی کشورها تامین مالی می شوند؟ و یا ترکیبی از تامین مالی داخلی و خارجی آن کشور هاست؟
در بسیاری از پروژه ها ترکیبی از منابع استفاده شده است ، باید یاد بگیریم که انجام پروژه های بزرگ نیازمند در هم تنیدگی بین المللی است ، به عنوان مثال در یک پروژه نفتی در آذربایجان OPGC که ۱۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز داشته است تامین کالا از کشورهای اروپایی صورت خواهد پذیرفت و به همان نسبت نیز از وام های صادراتی کشورهای اروپایی استفاده خواهد شد، تقریبا نگاه تک بعدی به منابع در جهان از بین رفته و نگاه ترکیبی مبتنی بر تامین منابع بهینهمتناسب با کمترین هزینه سرمایه جایگزین شده است.
سوال: دلیل اینکه شما می گویید به مگا پروژه ها اهمیت داده نمی شود چیست؟
برای اینکه زیاد در موردش نمی شنویم ، درست زمانی که تحریم ها گشترش یافته است بیشتر در حال شنیدن در مورد نوسانات ارزی ، تورم ، احتکار، تغییر وزرا و ... هستیم تا تعریف مگا پروژه ها در کشور، آیا شما شنیده اید که برای حل معضل کولبران در مناطق غربی کشور چندین پروژه بزرگ متناسب با نیاز و کابری ان منطقه ایجاد شود؟ منظور بازار چه های مرزی نیست ، اگر انها موفق بودند که دیگر نیازی به تعریف مگا پروژه نیست.
آیا در همین زمانی که ایران از خرید هواپیماهای بوینگ و ارباس محروم شد به فکر تعریف مگا پروژه راه اهن سریع السیر غرب به شرق و شمال جنوب هستیم ، این پروژه چنان برای ایرانیان ملموس خواهد بود که تامین مالی ان از طرف همین مردم صورت خواهد پذیرفت اما نه با چارچوبهای کهنه و غیر کار امد گذشته.
به نظر می رسد به صورت بسیار شدیدی در گیر روزمرگی هستیم.
در ایران حجم پروژه های نیمه تمام به ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است ، یکی ازبدترین روندها در جهان، این پروژه ها نشان دهنده اتلاف منابع و عدم اولویت بندی انهاست.
سوال: چرا این همه انحراف از پروژه ها ایجاد شده و تعداد پروژه های نیمه تمام در ایران بسیار بالاست؟
نظام توسعه ای در ایران مشکل دارد، نظام تامین بودجه نیز عامل دیگر است ، بیشتر در همان چارچوبهای گذشته حرکت می کنیم و هنوز کارامدی سر لوحه کارمان قرار نگرفتهاست ، قرار نیست همه استانها پتروشیمی داشته باشند و یا همه استهانها ر کشاورزی حرفی برای گفتن داشته باشند، هنوز غربالگری بی طرفانه ، صادقانه و حرفه ای در خصوص پتانسیلهای و نیاز ها انجام نداده ایم، چون در حوزه دانشی ان دچار نقص هستیم و این نکته اا نیز قبول نداریم.
سوال: پیشنهاد شما در حوزه مگا پروژه ها برای ایران چیست؟
اول از همه پروژه ها اولویت بندی شود و پروژه های بی اهمیت به کناری نهاده شود، پروژه هایی بزرگ را در دستور کار قرار دهیم ، به نظرم قطار سریع السیر یکی از اولویتهای کشور است تمام تلاش را بر روی این پروژه قرار دهیم ، به سبب تحریم ها و حل انها پروژه های منطقه ای با همسایگان را در دستور کار قرار دهیم ، سعی کنیم از مشاوران بین المللی استفاده کنییم و فضای شفاف را برای سرمایه گذاران ایجاد نماییم.
بدون مکانیزمی شفاف، نظام مند ، حضور افراد مستقل و با دانش در راس این مگا پروژه ها موفق نخواهد بود.
