خطر اقتصاد پوپولیستی در بستر انتخابات
1396/02/04
گفتگوی روزنامه گسترش صنعت با دکتر پیمان مولوی عضو انجمن اقتصاددانان ایران
⬅️ سید محمدحسن سیدزاده: تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری از اول اردیبشهت آغاز شده و رقابت اصلی نامزدها همچون انتخابات دوره گذشته بر سر برنامه‌های اقتصادی است.
به فراخور فضای رقابتی و انتخاباتی نامزدها در سال که به نام تولید و اشتغال نام‌گذاری شده ستون اصلی وعده‌های اقتصادی را تولید، درآمد سرانه و اشتغال تشکیل داده است. در این میان همواره نامزدهای انتخاباتی به دنبال وعده‌هایی هستند که بتواند نگاه افکار عمومی و آرای اقشار متوسط و ضعیف جامعه را به خود جلب کند به همین منظور بخش قابل توجهی از برنامه اقتصادی با رویکرد پوپولیستی تدوین و ارائه می‌شود. به همین دلیل همواره در دوران تبلیغات ریاست‌جمهوری شاهد وعده و وعیدهای نجومی در تمام عرصه‌ها هستیم؛ از رشد ۲/۵ برابری درآمد سرانه تا یارانه نقدی ۲۵۰ هزار تومانی. اهدافی که هیچ‌گاه برای آنها برنامه عملیاتی علمی ارائه نمی‌شود. در همین راستا گسترش صنعت در تلاش است در دوران تبلیغات ریاست‌جمهوری با بررسی برنامه‌های اقتصادی نامزدها شرایط تحقق این وعده‌ها را بررسی کند. در حوزه اجرای برنامه‌ها نیز تجربه دولت‌ها نشان داده که سیاستمداران اغلب به دنبال برنامه‌های کوتاه‌مدت با بازخورد سریع هستند تا کارنامه‌های مثبت و کم خطری از خود برجای بگذارند. به عبارت دیگر دولت‌ها قبل از روی کارآمدن اهداف کلان اقتصادی را شعار تبلیغاتی قرار می‌دهند اما در حوزه اجرا به دنبال برنامه‌های مقطعی هستند در حالی که تجربه کشورهای توسعه‌یافته حاکی از برنامه‌هایی فرادولتی در سطح اقتصاد است که تمام دولت‌ها ملزم به اجرای آن هستند و به عبارتی در دوران تبلیغات ریاست‌جمهوری وعده‌های اقتصادی اغلب در حوزه‌های اجتماعی و جزئی مطرح می‌شود و تمام دولت‌ها برنامه‌های کلان اقتصادی و توسعه‌ای را در یک مسیر دنبال می‌کنند.
⬅️ علم اقتصاد، ملاک سنجش برنامه نامزدها
پیمان مولوی، عضو انجمن اقتصاددانان ایران در گفت‌وگو با گسترش صنعت درباره وعده‌های تبلیغاتی نامزدهای ریاست‌جمهوری و برنامه‌های پوپولیستی سیاست‌گذاران در اقتصاد گفت: ملاک سنجش وعده‌های اقتصادی در هر مقطعی علم اقتصاد است که بر اساس آن و با در نظر گرفتن تجربیات کشورهای مختلف امکان تحقق این وعده‌ها را می‌توان بررسی کرد. عضو انجمن اقتصاددانان ایران با بیان اینکه مهم‌ترین عاملی که می‌تواند رشد اقتصادی را در زندگی مردم نشان دهد افزایش درآمد سرانه است، افزود: نامزدهای ریاست‌جمهوری برنامه‌های اقتصادی خود را باید براساس افزایش درآمد سرانه تظیم و ارائه کنند. در علم اقتصاد نیز درآمد سرانه براساس ظرفیت‌های پایدار اقتصاد برنامه‌ریزی می‌شود. به عبارت دیگر با توجه به سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده، قدرت سرمایه‌گذاری، ظرفیت‌های نیروی انسانی، ظرفیت‌های صنایع و سطح روابط بین‌المللی ظرفیتی برای درآمد سرانه کشور وجود دارد.
⬅️ رشد دو برابری درآمد مستلزم رشد اقتصادی ۱۸ درصدی
مولوی با بیان اینکه وعده رشد درآمد ۲/۵برابری نیازمند حداقل رشد اقتصادی ۱۸ درصدی است اظهارکرد: رشد ۱۸ درصدی معادل ۸ درصد بیش از اقتصاد چین است. برای رسیدن به این رشد چه برنامه‌ای تدوین شده است؟ خوشبختانه علم اقتصاد علم محاسبه است. دادن یک وعده نیازمند اثبات و ارائه برنامه دقیق و علمی است. درآمد سرانه کشور در ۴۰سال گذشته تا حدودی ثابت بوده و رشد قابل ملاحظه‌ای نداشته است بنابراین اضافه شدن هزار دلار به درآمد سرانه مردم یک اتفاق بسیار بزرگ در اقتصاد کشور است. وی با تاکید بر اینکه اگر تمام کشور هم‌قسم شوند و تمام ظرفیت‌های اقتصادی به کار گرفته شود اشتغال ۵ میلیونی امکان‌پذیر است گفت: در شرایط کنونی آنچه در کشور دیده نمی‌شود هم بستگی و هم‌قسم شدن برای توسعه است. درحال‌حاضر برنامه یکپارچه که تمام جریان‌های کشور به آن پایند باشند وجود ندارد. بنابراین تا زمانی که مفهوم یکسان از توسعه وجود نداشته باشد رسیدن به اشتغال ۵ میلیونی به هیچ‌وجه امکان‌پذیر نیست.
⬅️ اقتصاد پوپولیستی، مانع توسعه اقتصادی
مولوی با اشاره به اینکه سیاستمداران برای ارائه یک کارنامه مناسب در طول ۴سال به دنبال سیاست‌های کوتاه‌مدت با بازخورد سریع هستند گفت: سیاستمداران برای نجات از تصمیم‌های خطیر اقتصادی تصمیم‌های عمیق و در جهت منافع مردم نمی‌گیرند. به عنوان نمونه می‌توان به هدفمندی یارانه‌ها اشاره کرد. دلیل این اتفاق نیز نبود همان برنامه یکچارچه است که به آن اشاره شد. در شرایطی که تشتت برنامه و نظرها وجود دارد همه به دنبال این هستند که برنامه‌ای پیاده شود تا منجر به ریزش آرا نشود و در کوتاه‌مدت کارنامه قابل قبولی ارائه کنند. تجربه کشورهای توسعه‌یافته نیز حاکی از آن است که هیچ کشوری در این مسیر نتوانسته به توسعه برسد.
⬅️ شرایط آینده ایران در مقایسه با وعده‌های نامزدها
بنابر گزارش صندوق بین‌المللی پول، نرخ بیکاری در امسال با افزایش روبه‌رو خواهد بود و به ۱۲/۶ درصد خواهد رسید. تورم نیز دو رقمی خواهد شد و به ۱۱/۲ درصد می‌رسد. از سوی دیگر رشد اقتصادی نیز حدود ۳/۳درصد پیش‌بینی می‌شود که در این شرایط برنامه‌های تبلیغاتی برخی از نامزدها برای اقتصاد ایران بیشتر شبیه یک رویاست. حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار در گفت‌وگو با گسترش صنعت درباره وعده‌های اشتغالزایی برخی از نامزدهای ریاست‌جمهوری و امکان تحقق آن گفت: به دلیل شکل نگرفتن سیاست مناسب در بازار که مربوط به دولت کنونی نیز نمی‌شود و به چند دهه گذشته برمی‌گردد اکنون با یک انباشت از نیروی کار مواجه هستیم. براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول نرخ بیکاری در امسال با اندکی افزایش به ۱۲/۶ درصد خواهد رسید. دلیل آن هم مشخص است. درحال‌حاضر حدود یک میلیون شغل هر سال به جمعیت نیروی کار ایران اضافه می‌شود و با توجه به شرایط اقتصادی امکان ایجاد بیش از یک میلیون شغل در کشور وجود ندارد.
⬅️ روند افزایشی نرخ بیکاری
این کارشناس بازار کار با اشاره به اینکه جمعیت بیکار حدود ۵/۵ میلیون نفر است گفت: اگر دولت بتواند در سال یک میلیون شغل نیز به وجود بیاورد تنها توانسته جلوی رشد بیکاری را بگیرد و جمعیت بیکار گذشته ثابت خواهد ماند بنابراین به صورت طبیعی نرخ بیکاری در سال ۹۶ افزایش پیدا خواهد کرد. وی با بیان اینکه اگر برنامه‌های پیاده‌سازی شده در اقتصاد کشور در سال‌های بعد نیز ادامه پیدا کند وضعیت اقتصادی مردم بهبود پیدا خواهد کرد گفت: درحال‌حاضر ثبات مناسبی بر اقتصاد حاکم است که اگر با اصلاحات سیاست‌های پولی و مالی مشارکت مردم در اقتصاد همراه شود شرایط بهبود پیدا خواهد کرد. حاج‌اسماعیلی با تاکید بر اینکه نباید وعده‌های اقتصادی نامزدهای انتخاباتی را جدی گرفت، گفت: درحال‌حاضر جدی‌ترین موضوع برای مردم وضعیت اقتصادی و اشتغال است به همین دلیل نامزدهای انتخاباتی در دوران تبلیغات بر بخش اقتصاد متمرکز خواهند شد.
⬅️ اشتغال ۵ میلیونی، آرزو نه واقعیت
این کارشناس بازار کار با اشاره به اینکه ایجاد ۵ میلیون شغل در ۴ سال بیشتر شبیه آرزوست تا واقعیت گفت: در حوزه دولت ظرفیت‌های اشتغال زیر ۵۰ هزار نفر در سال است بنابراین ایجاد شغل در تمام دنیا از طریق تاسیس بنگاه‌های کوچک و متوسط و توسعه بخش خصوصی شکل می‌گیرد. سیاست‌های حاکمیتی در دو دهه گذشته در زمینه کوچک کردن دولت و تقویت بخش خصوصی با توفیق همراه نبوده بنابراین ایجاد شغل در ایران راه بسیار دشوار و سختی را پیش‌رو خواهد گذاشت که نیاز به رئیس‌جمهوری دارد که سابقه مدیریت‌های کلان داشته باشد. وی با بیان اینکه در سال ۹۶ بیش از ۵۰۰ هزار شغل نمی‌توان پیش‌بینی کرد گفت: به دلیل از دست دادن ۳ماه نخست سال برای موضوع انتخابات کشور توان اشتغالزایی بیش از ۵۰۰ هزار نفر را ندارد اما در سال آینده می‌توان تا یک میلیون شغل ایجاد کرد بنابراین در بهترین شرایط می‌توان بین ۳ تا ۳/۵ میلیون شغل در ۴سال پیش‌بینی کرد.
⬅️ سال‌های کلیدی اقتصاد ایران
حاج اسماعیلی با اشاره به اینکه سال ۹۶ و ۹۷ سال‌های کلیدی برای چندین سال آینده خواهد بود، گفت: درحال‌حاضر منازعات سخت و جدی در حوزه بین‌الملل شکل گرفته و منطقه با آن درگیر است. ایران در این میان باید سیاست تنش‌زدایی را در پیش بگیرد تا تعامل جدی با دنیا در عین رعایت منافع ملی شکل بگیرد. از سوی دیگر باید دید دولتی که شکل خواهد گرفت چقدر توانایی افزایش مشارکت مردم در اقتصاد را خواهد داشت. بنابر این گزارش، با توجه به اینکه هدف برنامه‌های توسعه‌ای کشور رسیدن به مرز صنعتی شدن در ۱۰سال آینده است نامزدهای ریاست‌جمهوری در تدوین برنامه‌های اقتصادی ضمن دوری از برنامه‌های عوام‌فریبانه باید نگاهی به برنامه‌های بلندمدت و امکان تحقق آن در راستای توسعه اقتصادی ایران داشته باشند
