مگا پروژه‌ها راه ساماندهی نقدینگی
1397/07/14
گفتگوی دکتر پیمان مولوی با روزنامه گسترش صنعت - شماره 498,
انبوه نقدینگی در هفته‌های گذشته و کاهش ارزش نقدینگی موجود در جامعه به دلیل افزایش تورم از جمله مشکلاتی است که در حوزه سیاست‌های اقتصادی کشور بحران ایجاد کرد.
علاوه‌بر این، در ایام گذشته از دیگر مشکلاتی که به اقتصاد ایران تحمیل شد، شلختگی در حرکت نقدینگی بود. ۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی موجود در کشور به سمت کالاهای مختلف حرکت کرد و منجر به آشفتگی کل بازار و اقتصاد کشور شد.
در این شرایط دولت هم با مشکلاتی روبه‌رو شد و در ماه‌های نخست این موضوع نتوانست بازار ارز و حرکت نقدینگی را مدیریت کند. به عبارتی، نقدینگی موجود در جامعه مانند یک موتور تخریب عمل کرد در چند جهت شروع به حرکت و تخریب بازارهای متفاوت از جمله بازار سکه و ارز کرد. کنترل این شرایط بنا بر گفته تمام کارشناسان اقتصاد، نیازمند احیای اعتماد به دولت و حرکت به سمت توسعه است. به اذعان بسیاری از فعالان و کارشناسان اقتصاد، بزرگ‌ترین مشکل ایران نبود مدیریت توسعه‌محور است. ترکیب بی‌اعتمادی صاحبان سرمایه به دولت و نبود دیدگاه توسعه‌ای در کشور بحران‌هایی را به وجود آورد که تورم ۳۴ درصدی فقط بخشی از آن بود.
«گسترش صنعت» برای بررسی شرایط کنونی و راهکارهای عبور از این بحران با پیمان مولوی، دبیرکل انجمن اقتصاددانان به گفت‌وگو نشست. این تحلیلگر اقتصادی با اتکا به مگاپروژه‌ها معتقد است سرمایه‌گذاری بر مگاپروژه‌ها و توسعه آن در کشور، علاوه‌بر حرکت به سمت توسعه می‌تواند نقدینگی موجود در جامعه را هم کنترل کند.
یکی از بزرگ‌ترین ضعف‌هایی که در کشور وجود دارد، به حوزه تامین مالی مربوط می‌شود. این ضعف علاوه‌بر اینکه پروژه‌های بی‌شماری را به طور نیمه‌تمام روی دست کشور گذاشته، باعث شده تا مسیر توسعه نیز در ایران به کندی سپری شود.
چه سیاستی را برای خروج از این وضعیت مناسب می‌دانید؟
تامین مالی یکی از مهم‌ترین مراحل تمام پروژه‌ها است. برای تامین مالی خوشبختانه ظرفیت‌های بسیاری وجود دارد اما متاسفانه از آنها به درستی استفاده نمی‌شود. بهترین محل برای تامین مالی بازار سرمایه و تخصصی‌ترین حوزه فرابورس ایران است. اقدام‌هایی برای ورود مگاپروژه‌ها به فرابورس انجام و تاکنون گام‌های مهمی برداشته شده است. ایران از حرکت به سمت توسعه بازمانده و این موضوع باید در سطح کلان کشور برطرف شود. متاسفانه توسعه در ایران هنوز تبدیل به دغدغه همگانی نشده و این موضوع آسیب‌های اقتصادی بسیاری را همراه دارد که تاکنون بخشی از آسیب‌ها اجرا شده و بخش دیگری در مسیر اقتصاد ایران وجود دارد. برای رفع این آسیب‌ها در ادامه مسیر کشور باید به سمت توسعه گام‌های اساسی برداشته شود و توسعه، محور اصلی تمام برنامه‌ریزی‌ها باشد.
ورود مگاپروژه‌ها به فرابورس ایران چه تاثیری می‌تواند داشته باشد؟
اولویت اصلی برای حفظ و نجات اقتصاد ایران سرمایه‌گذاری خارجی بود. تا پیش از خروج امریکا از برجام زمینه‌سازی‌هایی برای جذب سرمایه خارجی شده بود اما با توجه به اینکه ایران دوباره در مسیر تحریم‌ها قرار گرفت، جذب سرمایه‌های خارجی نیز با مشکلات بسیاری روبه‌رو شده است. البته در این زمینه هنوز هم می‌توان اقدام‌هایی کرد تا برخی از سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خارجی وارد ایران شوند اما خروج ترامپ از برجام باعث شد ریسک سرمایه‌گذاری در ایران افزایش یابد. علاوه‌بر این، موضوع دیگری که وجود دارد خروج میلیاردها دلار از سرمایه از ایران است. از سال گذشته تاکنون حجم زیادی از سرمایه خارج شده و باید برای این موضوع راه چاره‌ای جست. اینها در حالی است که سرمایه‌گذاران از ادامه سرمایه‌گذاری در ایران ناامید شده‌اند.
بر این اساس، باید محلی برای سرمایه‌گذاری شناسایی کرد که هم ظرفیت سرمایه‌پذیری بالایی داشته باشد و هم از جذابیت کافی برای سرمایه‌گذاری برخوردار باشد. سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی آینده اقتصادی ایران را با ریسک بالا ارزیابی می‌کنند. بنابراین، برای جذب سرمایه باید برنامه‌ریزی مشخصی داشت. یکی از سیاست‌هایی که می‌توان با استفاده از ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داد حضور و سرمایه‌گذاری دولت است.
منظور شما این است که مردم و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به نوعی با دولت سرمایه‌گذاری مشترک داشته باشند؟
ترکیه در ۳ سال گذشته ۱۸۰ میلیارد دلار در بخش زیرساخت سرمایه‌گذاری کرده است. این عدد نشان می‌دهد که تمام آن حاصل فعالیت بخش خصوصی یا دولت نیست. به عبارتی، بخش خصوصی با کمک دولت در سرمایه‌گذاری و پذیرش ریسک توانسته کشور ترکیه را به لحاظ تامین تمام زیرساخت‌ها رشد دهد. این در حالی است که سهم ایران از سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت در مدت مشابه با ترکیه به ۱۵ میلیارد دلار می‌رسد. اقتصاد ایران امروز فرصت بزرگی دارد که متاسفانه با استفاده نکردن از آن تبدیل به بحران شده است.۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی در جامعه یکی از بزرگ‌ترین فرصت‌های اقتصادی ایران برای توسعه زیرساخت‌ها است اما متاسفانه دولت نمی‌تواند از آن استفاده کند و این نقدینگی به بحران تبدیل شده است. ۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی به سمت هر بازاری که حرکت کند آن بازار را ملتهب می‌کند و این موضوع طبیعی است. از این رو، بهترین شیوه برای کنترل این رقم ساختن یک مسیر برای ورود ۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان است. اقتصاد ایران باید برای این رقم مسیر جدیدی بسازد و نمی‌توان از مسیرهای موجود استفاده کرد. یکی از مسیرهایی که می‌توان در پیش روی این حجم از نقدینگی قرار داد تعریف چندین مگاپروژه است. با تعریف مگاپروژه‌ها می‌توان سرمایه را به این سمت هدایت کرد. البته در این زمینه شروطی وجود دارد که اگر رعایت نشوند، به طور قطع مگاپروژه‌ها هم با مشکل روبه‌رو می‌شود.
امنیت سرمایه و اعتماد مردم به سیاست‌های اقتصادی دولت ۲ شاخصی است که در سال‌های گذشته بسیار آسیب دیده و تا حدی مردم را از پیشنهادهای دولت گریزان کرده است. چه راهکاری برای رفع این بحران دارید؟
متاسفانه همین‌طور است. با این حال، راه‌هایی وجود دارد که کمک می‌کند دولت بتواند اعتماد مردم را جلب کند. دو راه برای این موضوع وجود دارد که هر دو باید اجرا شود؛ نخست اینکه دولت با مردم و بخش خصوصی همراه باشد و در پروژه‌ها به طور شفاف سرمایه‌گذاری کند. علاوه‌بر این، مگاپروژه‌ها باید برای مردم به طور ملموس تعریف شود و مردم از مرحله به مرحله آن آگاه شوند. متاسفانه در برخی از موضوع‌ها در کشور ما مخفی‌کاری می‌شود. در نتیجه مردم اعتماد خود را از دست می‌دهند. هیچ چیز نباید مخفی باشد و هرکس که تمایل داشت باید بتواند به سادگی و به راحتی از روند رشد مگاپروژه‌ها آگاه شود. با این سازکار می‌توان اعتماد را به بخش سرمایه‌گذاری بازگرداند و همچنین کشور را در مسیر توسعه قرار داد.
مگاپروژه‌ها بیشتر شامل چه بخش‌هایی می‌شود؟
با توجه به اینکه حجم سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌های کشور بسیار کم بوده در تمام حوزه‌های زیرساخت می‌توان مگاپروژه تعریف کرد. وزارتخانه‌های کلیدی در این زمینه باید طرح‌ها و برنامه‌های خود را دهند. پروژه‌های ریلی، آب‌رسانی، آموزش و بهداشت اکنون از مهم‌ترین بخش‌های زیرساخت به شمار می‌رود که نیاز به مگاپروژه دارد. یکی از مواردی که در زمینه مگاپروژه‌ها اهمیت بسیاری دارد اجرای پروژه است. با توجه به اهمیت مگاپروژه و اینکه مگاپروژه مسیری است برای بازگرداندن اعتماد سرمایه‌گذاران در انتخاب پیمانکار، باید بسیار دقیق رفتار شود. پیمانکاران نباید با رفتاری که در گذشته شاهد آن بودیم مگاپروژه‌ها را تبدیل به پروژه‌های نیمه‌تمام کنند.