آیا مقایسه ایران با ونزوئلا منصفانه است؟
1397/11/29
گفتگوی دکتر پیمان مولوی مشاور سرمایه‌گذاری و تامین مالی بین‌المللی با روزنامه گسترش صمت
روزی نیست که در ایران درباره ونزوئلایی شدن اقتصاد کشور در جراید و شبکه‌های سیما مطالب ناامید‌کننده ارائه نشود.
بسیاری به خطای سیاست‌گذاری در اقتصاد ونزوئلا از زمان حضور هوگوچاوز اشاره می‌کنند و سیاست‌های پوپولیستی وی را عامل عمده ایجاد ابرتورم، کمبود مواد غذایی و در نهایت مهاجرت بسیاری از مردم آن کشور به کشورهای همسایه می‌دانند.
اما پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا ایران را می‌توان با ونزوئلا مقایسه کرد؟ آیا اقتصاد ونزوئلا و مولفه‌های تاثیر‌گذارآن با ایران امروز یکی است؟
در این بحث سعی خواهم کرد بی‌طرفانه به زاویه‌هایی از اقتصاد ونزوئلا اشاره کنم که شاید برای‌تان جالب باشد.
۱- جمعیت و روند رشد آن
ایران، کشوری ۸۱ میلیون نفری است و ونزوئلا جمعیت ۳۱ میلیون نفری دارد. رشد جمعیت ونزوئلا در ۵دهه گذشته به مراتب بیشتر از ایران بوده است.
منبع بانک جهانی
جمعیت ایران حدود ۳ برابر ونزوئلا است و این در گام نخست نشان‌دهنده بازاری بزرگ‌تر از آن کشور است.
جدول‌های ۱ و ۲
۲. تولید ناخالص داخلی
تولید ناخالص داخلی ۲۰۱۷ میلادی ( ۱۳۹۵) ایران مبتنی‌بر قیمت‌های ۲۰۱۱ میلادی(۱۳۸۹)، ۱۵۰۰ میلیارد دلار و اقتصاد ونزوئلا ۳۴۰ میلیارد دلار بوده است، جالب است که اقتصاد ونزوئلا امسال نسبت به سال ۲۰۱۷ بیش از ۲۰درصد کوچک‌تر شده است، البته اقتصاد ایران نیز به سبب تحریم‌ها شاهد کوچک شدن ۵درصدی تولید ناخالص داخلی در امسال میلادی خواهد بود.
بر همین اساس درآمد سرانه دو کشور نیز در جدول زیر نشان داده شده است
منبع بانک جهانی
۳- ارتباطات بین‌المللی بانکی
فهرست بانک‌ها در ونزوئلا شامل بانک‌های مشترک بین‌المللی و داخلی است و برخی بانک‌های بزرگ مانند سانتاندر و امرو در این کشور فعال هستند. پیش از تحریم‌های جدید ایالات متحده بر ونزوئلا مشکل زیادی در نقل و انتقالات بانکی این کشور مشاهده نمی‌شد. برخلاف ونزوئلا ایران به سبب تحریم‌های اولیه امریکا از دسترسی مستقیم و حضور بانک‌های بزرگ در ایران محروم بوده است و شما نمی‌توانید به غیر از روابط کارگزاری حضور بانک‌های پرایم یا متوسط و حتی کوچک را در قالب ایجاد شعبه و دفتر در ایران مشاهده کنید.
۴- حضور موسسه‌های حسابرسی بین‌المللی
هر ۴ موسسه بزرگ بین‌المللی خدمات مالی و حسابرسی در ونزوئلا فعال هستند و دفتر مستقل دارند. این شرکت‌ها عبارتند از PWC، EY، KPMG، deloitt Eاما این شرکت‌ها در ایران حضور ندارند و بعد از خروج امریکا از برجام عطای کار با ایران را به لغایش بخشیدند و از ایران خارج شدند. موسسه‌های بین‌المللی در ایران و سایر کشورها در حوزه تامین مالی و سرمایه‌گذاری ادغام و تملک بسیار تاثیرگذارند و شرکت‌ها در ایران از این خدمات محرومند و به عبارتی راستی‌آزمایی داده‌های مالی به‌سختی انجام می‌شود.
۵. حضور در نظام رتبه‌بندی اعتباری بین‌المللی
ونزوئلا از سال ۱۹۷۶ میلادی(۱۳۵۴)ازسوی موسسه مودیز رتبه‌بندی اعتباری می‌شود. نظام رتبه‌بندی اعتباری بین‌المللی مکانیزم تشخیص ریسک در حوزه‌های تامین مالی و سرمایه‌گذاری برای تامین‌کنندگان و سرمایه‌گذاران در سراسر جهان است. ایران از سال ۲۰۰۶ میلادی ( ۱۳۸۴) رتبه‌بندی نمی‌شود و این امر بعد از برجام در حال بهبود بود اما بعد از خروج ایالات متحده امکان تحقق آن نزدیک صفر است چون موسسه‌های مودیزو استاندارد اندپورز امریکایی (حجم بازار رتبه‌بندی ۸۰درصد) و فیچ بریتانیایی است.
۶. نحوه تامین مالی پروژه‌های نفتی
در حوزه شرکت‌های اکتشاف و تولید نفت، ونزوئلا با تمام بزرگان این حوزه مانند توتال، انی، رپسول، شورون، شرکت ملی نفت چین و شرکت‌های روسی همکاری دارد و پروژه‌های مشترک تعریف کرده‌اند. البته در حوزه نفتی تحریم‌های جدید ایالات متحده حضور شرکت‌های امریکایی را در ونزوئلا کم‌رنگ و ریسک حضورشان را بیشتر کرده است.
در ایران نیز پس از برجام گمانه‌زنی‌ها برای حضور توتال در کشور قوت گرفت و بر اساس قرارداد‌های جدید نفتی قرار بر حضور آنها بود که بعد از خروج امریکا از برجام، توتال هنوز به ایران نیامده، خارج شد و شرکت‌های چینی و روسی نیز ریسک بالایی برای حضور دارند.
سخن آخر
به‌راستی ایران و ونزوئلا قابل‌مقایسه هستند؟ ونزوئلا در حوزه بین‌المللی تا امسال مشکل خاصی نداشته و رابطه خوبی با موسسه‌های مالی و سرمایه‌گذاری بین‌المللی، موسسه‌های حسابرسی و خدمات مالی، نظام‌‌های رتبه‌بندی، شرکت‌های چندملیتی در حوزه نفت و... داشته است، در صورتی‌که اقتصاد ایران به سبب تحریم‌های اولیه در ۴دهه گذشته این ارتباط را نداشته است، در حوزه رویداد‌های اقتصاد کلان مانند ابرتورم در ونزوئلا یا بسیاری از رخداد‌های اقتصادی در آن کشور در صورت پایبند نبودن به اصول علم اقتصاد هر کشوری می‌تواند سرنوشتی چون این کشور داشته باشد اما به یاد داشته باشیم مشکل ونزوئلا تحریم نیست، سیاست‌گذاری اشتباه و ناکارآمد دولتی و تصمیم‌های اشتباه موجب بروز چنین مشکلاتی برای ونزوئلا شده است.
حال ایران با تحریم‌های جدید امریکا، مشکلات نظام مالی بین‌المللی و... نباید رویکردی خردورزانه پیش بگیرد و اصلاحات ساختاری اقتصاد را به تعویق بیندازد؟ آیا نباید به‌جای تجربه و خطاهای مهلک در اقتصاد به یک جمع‌بندی همه‌جانبه برای برون‌رفت مقطعی اندیشید؟ آیا به‌راستی مقایسه ایران و ونزوئلا منصفانه است؟