توزیع قدرت در جهان معاصر با نگاهی به جهان پسا آمریکایی
1397/12/07
گفتگوی دکتر پیمان مولوی کارشناس اقتصاد با روزنامه گسترش صمت
پیمان مولوی - کارشناس اقتصاد: این‌روزها که با آمدن ترامپ تحولات چالش‌برانگیز زیادی در جهان در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی در حال روی دادن است، از جنگ تجاری بین چین و امریکا تا بازداشت مدیران هواوی و امکان تعلیق فعالیت آن در امریکای شمالی، خروج امریکا از پیمان نفتا و همچنین برجام شاهد تحولاتی شگرف هستیم که درک آن برای‌مان سخت است.
امریکایی که در تاسیس سازمان ملل، بانک جهانی و بسیاری از موسسه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی نقش رهبری را داشت، در حال تغییر استراتژی خود است، اینجاست که سال‌ها قبل فرید زکریا، سردبیر نسخه بین‌المللی هفته‌نامه نیوزویک و صاحب برنامه جی‌پی‌اس شبکه سی‌ان‌ان در کتابی با عنوان جهان پساامریکایی اشاره‌های جالبی در این زمینه دارد.
فرید ذکریا به تفصیل به فرآیند توزیع قدرت در جهان معاصر می‌پردازد و درس‌هایی از جابه‌جایی دو قدرت بزرگ انگلیس و امریکا در قرن گذشته و انتظارهایی را که از جابه‌جایی سوم می‌توانیم داشته باشیم، بازگو می‌کند.
زکریا در این کتاب خیزش کشورهایی مانند چین، هند، روسیه و برزیل و بسیاری از کشورها را تحولی بزرگ می‌داند که جهان را در قالبی نو خواهد ریخت و چشم‌انداز جهانی جدیدی به وجود می‌آورد و در آن قدرت و ثروت در حال جابه‌جایی است.
این کتاب آینده نزدیک جهان را که شاید مدتی است شروع شده باشد، چنین تصویر می‌کند که امریکا باید با تک نبودن و تاثیرپذیری از دیگر عوامل موثر کنار بیاید و این امر برای امریکاییان که بعد از فروپاشی شوروی حاکم بلامنازع جهان بودند، بسیار سخت خواهد بود.
او این عوامل موثر جدید را کشورهایی می‌داند که برخی تا پیش از این، چنین نقشی در جهان نداشته‌اند؛ کشورهایی مانند ایران. بله، ایران. درخشش ایران در جهان، شاید جالب باشد و در شرایط امروز مطالعه این کتاب بسیار جذاب خواهد بود.
فوکویاما درباره این کتاب نوشته است: فرید زکریا این دوران را «جهان پساامریکایی» نامیده است. مطمئن نیستم که او در این زمینه درست گفته باشد اما این حس قوی را دارم که امروز اقتصاد جهانی به شیوه‌هایی دراماتیک در حال تغییر است.
اجازه دهید کمی دقیق‌تر به جهان درحال تغییر امروز نگاه کنیم. نخستین نشانه جهان جدید، چندقطبی بودن آن است. البته نمی‌خواهم از سقوط یا اضمحلال امریکا حرفی بزنم.
امریکا همچنان قدرت برتر جهان باقی خواهد ماند اما اتفاقی که در حال وقوع است این است که بقیه دنیا هم در حال بالا کشیدن خود هستند و فاصله‌شان با امریکا را کاهش خواهند داد.
انتقال قدرت در زمینه درآمدهای اقتصادی بسیار دراماتیک است. روسیه، چین، هند و کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس همه در حال رشد هستند درحالی‌که امریکا دوران رکود را طی می‌کند. این یکی از مشخصه‌های تغییر جهان نسبت به دوران برتری مطلق امریکاست.
فرید زکریا در این‌باره می‌گوید حال امروز پس از سال‌ها از نوشته شدن این کتاب، جهان پساامریکایی در حال رقم خوردن است، آیا ما در ایران جهان قبل را درست شناختیم؟ از فرصت‌هایش بهره بردیم؟ آیا در حوزه اقتصادی به آنچه تعامل با تمام کشورهای همسایه و یافتن بازارهای جدید در حوزه صادرات انرژی، کالا و خدمات بود، دست یافتیم؟
زمانی که به چشم‌انداز توسعه ایران ۱۴۰۴ می‌نگریم و انحراف بزرگ در عمل و برنامه را می‌بینیم، نمی‌توانیم امیدوار باشیم با همان ذهن توانایی استفاده از فرصت‌های جهان پساامریکایی را داشته باشیم.